Aleksander Wat "Przed weimarskim autoportretem Dürera"

Przed weimarskim autoportretem Dürera
(w dwóch wariacjach)



1
Twoje ciało zielenieje z przerażenia,
gdy budzisz się w nocy. By grozie stawić czoło
godnie,
nagi stajesz przed lustrem ze świecą w ręku.
Każde włókno ciała
z grozy omdlewa
ze strachu truchleje.
Jak strasznie jest spotkać w nocy własny obraz,
gdy to budzi się w nocy: „Przyjdź” woła „Przyjdź kotku”.
A potem bez ceregieli: „Wróć!”
Jak kapral do rekruta, co łudzi się zejść z pola walki,
Daremnie.
Piece ju rozpalone. Dymy idą ku niebu.
„Wróć”
rozkazuje kapral. A ty wiesz, że donikąd.
Do nicości.
Która jest skłębieniem przerażeń
podnoszącym włosy na głowie praarchaicznej Meduzie.

2
„Skąd?” – „Od śmierci.” – „Dokąd?” – „Do śmierci.”
„A ty?” – „Z życia. Do życia.”
„Kto ty jesteś?” – „Ja jestem Ty.
Jak w lustrze:
ty jesteś moim odbiciem.
Albo odwrotnie.”
– „Jak ustalić, kto czyim jest odbiciem?”
– „Nie ustalisz. Lustra nie ma.”

Lustra nie ma. A przecie widzę swoje ciało przerażone
oblewane wolno spływającymi dreszczami lęku
w liturgicznej zieleni świecy.
Lustra nie ma. Jest tylko oczarowanie.
Jest tylko echo, które nie wie czyim jest echem?
Czy czyimś jest echem?
Zawsze słyszało tylko głos swój własny,
zawsze z siebie się tylko odradza, Feniks przedziwny,
wieczna zjawisk partenogeneza.
Dokąd? Do śmierci. Dokąd? Do życia.
Jest tylko ja, lecz i ono nie wie, czyim jest ja?
Czy czyimś jest ja?
A nadzieja? Ona, owszem, odzywa się jak ptaszę w nocy,
gdy wszystkie głosy zmilkły, gdy wszystko śpi,
gdy wszystko umarło i wszystkie nadzieje wygasły.

(Paryż, lipiec 1956)

Pisał Wat w swoim Dzienniku bez samogłosek: „X ... często robił rachunek sumienia – bilans życia, widząc je w coraz innym oświetleniu, zanurzając określone partie, gesty, słowa, uczynki i w mrok zapomnienia lub zlekceważenia, inne wystawiając w świetle a giorno, przewartościowując je, nadając każdemu fragmentowi coraz to inny sens i wartość. Gdybyż skonfrontować te wszystkie cząstkowe, zmienne sensy i oceny, scałkować, znaleźć jeden ostateczny sens? Albo bezsens?”


Tutaj krótko o autoportretach Albrechta Dürera.